Dahil Sa Sobrang Paghigugma

Tawohan:
Basilo – tatang ni Dolores
Tomasa – asawa ni Basilio
Dolores – bugtong nak anak ni Basilio ag Tomasa
Maria – bestfriend ni Dolores
Roberto – binata ni Dolores
Luis – barkada ni Roberto
Carlito – usang mayanggitero

Isla it Bantoon
Panahon: 1919

Sa tablado ay makikita ka rayaag it bayay ni Roberto ag ka ida mga barkada. Kaatubang ninra ka usang maisoting lamesa. Sa tumbo ay ingwa it nakatahaw nak inumon ag pulotan. Maliwas si Roberto raya kag usang baso ag mapisan sa inra guing iingkoran.

Luis: (Ida guing tatagman kag pulutan.) Happy birthday pre. Nupay maado-ado kita ngasing a. Raog ka sa pusoy it tahapon?

Roberto: Tamang-tama yang nak ipangbakay it liong inumon nato. Mayagat-yagat ra kiiy wayaey it isunor. (Guing baoy kag usang boteng nakatahaw ag guing buksan. Ida kag unang tagay.)

Carlito: Badaey gui kalib’gi kina Beto. Sabat nako ng masunor raha. Ingwa pa sa bayay it sobrang uyak. Miskan pa kita magpustaan kung si sio ka unang matumba.

Luis: Durong nimong guing iisip e. Ayam nimong basta sa inumon ay waya kita problema. Hina si pareng Lito nak ato mayanggitero. Buko pare? (Sinrang ruha’y naggur-anan. Si Roberto’y waya lihok, marayom ka guing iisip.)

Luis: Asing nupay buko ka masadya ngasing. Ingwa’t kuyang no? Tolits bay-a tong ing uyak toy. Baka ida guing kakabayaka nak kita’y mabitin reli sa ida inumon.

Roberto: Badaey.

Luis: Pare ingwa ka’t naiisip?

Carlito: Ha….! A…ak ayamey. Baka si… si…?

(Marungan sinrang ruha)

Luis/Carlito: Si Dolores no?

Luis: Beto kamusta kamo ngasing ni Dolores? Nasilingey nimo ka guing hihiper’t ng ing rughan?

Roberto: Waya guihapo’t natatabo.

Carlito: Di mga balita ngasing nak duro kunong nagpapangrayaga sa ida a.

Roberto: Rugayey nak mga balita kina. Wayaey kina sa ak’ buot.

Luis: Ay kung usang adlaw ay ing naayaman nak siday ipamalayehaney. Nio pa ngasing ka ing mabubuhat?

Roberto: Pagkayain ra kamo’t pangabay.

Luis: Buko sa tuyar. Kami’y nababayaka yang sa imo. Baka sa ing pagrugay-rugay ay mapaagto si Dolores sa ibang kayaki. Buko Lito?

Carlito: Tama si Luis Beto. Habang di oras pa’y tiko-tikoy kita. Ing nataanraan pa nimo nak kag mga maintik pa kamo’y guing tatakor-takorey kamo’t ka inro mga maguyang? Kung desidido ka talaga. Patunayi nimong di gusto ka sa ida.

Luis: Ag malay nimo baka ikaw yang it guing huhuyat nida. Insulip ay ingwa’t baylehan deli sa ato. Sigurado akong imbitado kag tanang karayagahan ag usa ruto’y si Dolores. Siguro ay ing nababaoy ka gusto nakong bisayahon. Diskartehe ag siliingon ka klarong namamasran sa ing rughan. Sigurado akong mararampoyan si Dolores sa mga bisayay nimong mamimitlang.

Carlito: Tumbay ling usang bote. Mauno pa kita. Kitay sa bayay ruto nato nahinaposa ka ato mga tatabilon. (Maliwas. Pagkatapos masuyor si Dolores ag si Maria.)

Maria: Dolores imbitado kita sa baylehan insulip sa gab-i a. Mabayle ka?

Dolores: Indi ak’ masaduran.

Maria: Ay nak asi? Bahala ka duro pa mang mga gwapong binatang maabot halin sa ibang bukir. Malay nimo hagto kag imo magugustohan?

Dolores: Waya sa isip nako ka mga binata ngasing.

Maria: Nak asi. Nio ka ing problema? It kag una’y syarong excited ka sa mga kasadyahan a?

Dolores: Waya yang. Nupay ako’y inatasmakan.

Maria: Ay sos indi ka talaga ak’ matuonan. Basta isa’g sa gab-i ha. Ak’ arayanan ka nako. (Maliwas. Mabibilin si Dolores)

Dolores: Bahalaey.

(Masuyor ka ida tatay.)

Basilio: Ak’ narunggan tong inro estoryahan. Asi Dolores nak indi ka makabayle insulip sa gab-i. Ingwa ka’t namamasran sa ing yawas? Kitay at’ ipale-li.

Dolores: Badaey tatang. Waya ra.

Basilio: (Saglit nak nag-isip) Ah.. imaw yaki. Tomasa… Tomasa…

Tomasa: N’o kato!

Basilio: Maley yang ingwa ako’t isiling sa imo. (Mahinghing pagabot.) Bahalaey kamong ruha rahang ingwa pa ako’t aagtuan. (Maliwas.)

Tomasa: Waya problema kato Dolores. Nag-uusa ka namong anak. Kitay sa banwa isag sa pagkakaon.

Dolores: Nak asi nanang?

Tomasa: Mabakay kita’t barong ing ibeste insulip sa gab-i. Ayam nakong usa ka sa pinakamagandang rayaga reli sa ato bukir. Ay masugot baga kaming mababangko ka insulip sa baylehan?

Dolores: Ay nanang pwede para katong guing bakay ninro it kag usang buyan a. Asing mabakay pa kamo? Ugaling inatasmakan akong magbayle miskan ingwa’t bag-o.

Tomasa: Kung imo kina kagustuhan ay waya ako’t mabubuhat. (Maliwas sinrang ruha.)

(Masuyor si Robertong guing aalalayang sa sobrang kayangohan. Masasapoy si Basilio.)

Roberto: Pare ingwat ka’t nakikita?

Luis: N’o kato. Inabot ray ka’t kudlat.

Roberto: Buko kinao white lady’ng papayungot sa ato.

Carlito: Pare baka kita guing sasapoyey.

Basilio: (Pagtungor.) Luis syarong tahomey’t inumon ng ing mga kaibhanan a. Pati kita’y guing hihimong white lady. Riin kamo’g yayak it kina?

Luis: Kana Carlito, birthday ni Beto. Pasensya yang kamo angkol. Kami’y malargoy.

Roberto: Di gusto sa imo kag white lady no? Si sio ka ngayan. Ha-ha-ha-ha.

Luis: Kurto! Si Angkol Belo kato nak tatang ni Dolores.

Roberto: Ha! Sus Maria Josep.

(Masuyor si Dolores nak nakabistey. Pagkatapos maayaba si Mariang nakailisey guihapon.)

Maria: Dolor, kitayey.

Dolores: Maley saka anay nak nagpapanghusay pa ako.

Maria: (Mabibigla) Pagkaayam nako’y mamuyat yang ka?

Dolores: Pay ako gani’y inatasmakan pa miskan nakailisey. A bahalaey.

Maria: Ngasing yang kina. Mawawagit kina isag ang ing makikitay kag mga magagwapong kabinataan.

Dolores: Pay nagaayabay kag mga nagsasapoy. Gayakey kita.

(Sa bayay ni Roberto. Nakailisey.)

Luis: Beto!

Roberto: (Maliwas.) O si Carlito hariin pa. Maado ka at’ postura ngasing a. Si sio ka at adigahan?

Luis: Hipos yang. Si Carlito yaki’y nagpangliwit-liwit pa. Maabotey kato isag-isag.

Roberto: Syarong husto kiong pantalon nimo a. Naangay?

Luis: Syarong angay. Sigurado akong mamumut-an ka ngasing ni Dolores. (Maabot si Carlito.) O haley.

Carlito: Asi di rugay kamong itkuman pa gui tutuna.

Luis: Ikaw it rugadan. Nagpangliwit-liwit ka pa..

Carlito: Ay nagbakay pa ako’t upos.

Roberto: (Nagrarali. Maliwas) Hala. Kitay.

(Sa baylehan.)

Maria: Dolores asing naghalin ka sa ato ingkoran. Itkuman pa gui tutuna kag baylehan a. Durong mga binatang nagpapangutana sa ako. Gusto ka kunong makilaya ninra. Kitay maley.

Dolores: Waya ako gana. Nupay nagngungotngot ling ak’ patsihan. Reli yang anay ako.

Maria: Gusto nimong ak’ ibhan ka pauli?

Dolores: Indi. Medyo kaya pa ra nako. Reli yang anay akong ak’ mamuyat yangey sa inro.

Maria: Nupay ako’y naguguluhan sa imo ngasing. Ay ‘tay rutoo rapit sa kayudo. Indi at makita deli. Huyata ako ha. Rungan kitang pauli isag. (Rungan sinrang naghalin.)

Dolores: Oho.

(Masuyor si Carlito ag si Roberto.)

Carlito: Asing waya ka nabayle. Si Luis ay guing papanggan-otey sa pagtayok.

Roberto: Waya ak’ nakikita si Dolores e. Gusto nakong sida nako it unang isabay. Ing nakita?

Carlito: Waya. Kada gani ako nagpaali. Baka buko pa ing sador.

(Maabot si Luis.)

Luis: Beto. Sigurado akong masasadyahan sa ak’ isiling sa imo.

Roberto: N’o kato?

Luis: Si Dolores ay hali. Waya yang ugaling gui babayle dahil nak mahapros ka patsihan.

Carlito: Klaro?

Roberto: Hariin! (Ihinghingan sinrang ruha ni Luis.) Sio’t nagsiling sa imo?

Luis: Badaey kato’g intindiha. Toy agtoang itkuman pa sa imo’t huyat. (Sinrang tatlo’y maliwas. Masuyor si Dolores nak guing huhoytan ka ida yupa. Masasapoy ni Roberto.)

Roberto: Dolores anang mahapros ka ing anga? Gusto nimong ak’ ihator ka sa inro?

Dolores: Indi badaey.

Roberto: Kung masugot ka. Gustong ibhan ka nako anay?

Dolores: Nagbabayle ka a.

Roberto: Sa kaklarohan yang ikaw it guing pali nako. (Sinrang ruha’y nag-ingkor.) Siguro imaw kali it tamang panahon nak silinggong…

Dolores: Silinggong nio?

Roberto: Karamoey nak tuig nak guing hihiper kali sa ako rughan. Nupay indiey nako makaya kong umabot man tong usang.. Basta ing ayamey kato.

Dolores: Nio kato gani.

Roberto: Dolores baka mahangit ka.

Dolores: Indi. Nio kato talaga? Hanra akong magpanimati.

Roberto: Dolores. Gusto ka nako. Tuna pa ma’t tong kita’y mga maintik pa.

(Mapapahidom si Dolores. Mararayahig si Roberto. Sinrang ruhay matulay ag mapayado sa usa’t usa.)

Dolores: (Pakanta)



Ing natatanraan pa baga,
Kag kita'y mga maintik pa?
Perming idamo sa karsada.
Ag ikaw ay guing away pa.
II
Ikaw ay nahangit, ikaw ay nalisor.
Ag ikaw ay pumalipor.
Sa yudo it kuray, mayungot sa bayay
Ag ruto ka gui tibaw.



Roberto: (Pakanta)

I

Sa usang kasadyahan,
Gab-ing tuyar't kali.
Ruto kita gui kita,
Puso ay nawili.



II
Ng ing kagandahan,
Bihag ka ak' rughan.
Ramong pusong sinira,
It ng ing kaganda.
Sinra ay nabibihag it imo hitsura.
III
Nupa'y Monalisa ka ing mata.
Kada tanang binata'y,
Ikaw it adhika.



(Mapayungot sa usat-usa ag maingkor.)

Dolores ag Roberto: (Rungan it kanta.)



Ramona, idlap it tala sa aga.
Ka buyan bihag it ing mga mata.
Ka imo katam-is, imaw't kanta't mga pispis.
Mga karahunan, imaw't hing-hing ka ing ngayan.

II

(Masuyor si Maria, Luis ag Carlito.)
Ramona, bugtong nakong pananamgo.
Marayom nak gitaw it paghigugma.
Masilakan man yamang it hidom nimo.
Ramona, Oh! ak' palangga.



Carlito: Ibang klase ka talaga Luis. Duro pa nimong pahipos-hipos yang ha? Guing didigahan yaki nimo guihapon si Maria. Waya ako nakakasador a.

Roberto: (Maatubang kang Dolores.) Ing nasusubaybayan kinang ruha?

Dolores: Asi indi kamo’g sugot sa inrang ruha?

Roberto: Waya. Naunahan pa kita ninra nupay indi ako kapati.

Carlito: Duro pa gani nimo’t paigin-igin. Tay gayakey kita’t pauli.

(Sinrang tanan ay maliwas.)

(Masuyor kag tatlong kayaki.)

Roberto: Ayam ninrong ruha, sa tanang baylehan ay imaw kali it pinakamasadyang gab-ing ak’ naranasan?

Luis: Nakabisaya nimo si Dolores no?

Roberto: Buko yang. Ak’ guing siling pang gusto nako sida.

Carlito: Nio ka sabat ni Dolores?

Roberto: Miskan waya pa ak’ narurunggi ka ida isabat sa ako’y ak’ namamasraney sa ida mga mata tong sida’y naghidom sa ako. Sigurado akong di lugar pa ako para sa ida. Ibhi ako ninro sa pilang adlaw ha. A’t aharanahon si Dolores. Indiey nako’g parugayon kiing baka mapasaibang kayaki pa sida.

Luis: Syarong desidido ka ngasing a.

Roberto: Ak’ guing sunor yang ka inro mga bilin. Nupay klaro gani.

Carlito: Imaw boto ako sa imo. Baka ka gumuyang kung tuyar ka ing buhaton.

(Masuyor si Basilio ag si Dolores.)

Basilio: (Hangit. Isampalon.) Dolores! Nakita ka nakong kaibhanan nimo si Robertong pangag sa baylehan. Gusto nimong magkaasawa’t manginginom, sugaroy waya galang!

(Maabot si Tomasa.)

Tomasa: N’o kinang inro kaguluhan raha?

Basilio: Masang, ling ing maadong anak, gustong makaasawa si Robertong manginginom. (Mapayungot kang Dolores ag itingtingon.)

Tomasa: (Hangit)Klaro kina Dolores? Nio ka ibuhi’t kina sa imo. Waya ayam nio mang obra kung buko’y magsugay, mag-ininom ag pagkatapos ay magwanrang nak nupay ari it karsada! Ausa ka namong anak Dolores. Guing parako ka namo’t ka ing hilig ay amo guing susunor. Ngasing ay imaw kii nimo’t ibayos sa amo?

Basilio: Masang, nio ka at’ abuhaton ngasing?

Tomasa: Simple yang Belo. (Mamuyat kang Dolores.) Dolores waya’t mahalin reli sa bayay. Guing babawalan ka nakong makipagkita kang Roberto. Ing naiitindihan? Tamnan sa ing patsihan, kung buko'y kastigo ka ing mababaton. Maley relio ka sa suyor. Ay Belo yaki siling ni Nang Minyang inapasaduran kuno sida kung kamo’y magmetingey. (Masunor si Basilio.)

Basilio: Ak’ ayamey kato. Ak’ nasapoy sida itkuman.

(Maayaba si Luis. Masuyor si Roberto.)

Luis: Beto! Beto!

Roberto: (Masuyor si Luis.) Asing halika? Waya ka’g lulugit?

Luis: Ak’ guing bilin anay kag lugiton. Panimati anay para kali sa imo. Nabalitaan nako kang Maria nak si Dolores ay way’g papaliwasa it baya’y.

Roberto: Nak’ asi?

Luis: Dahil kuno sa imo. Indi kuno’g sugot kag mga maguyang nak mapangasawa nimo si Dolores. Dahil usa ka kunong sugaro’y ag manginginom.

Roberto: Kada yaki tatlong adlawey nak waya nako nakikita sida. (Pahuway) Ingwa ka’t ayam kung paunong makabisaya ag magkita kami?

Luisa: Waya. Ay kung napagto ka ara kang Maria ag humagar it bulig sa ida? Kung paunong makakabisaya nimo ka imo Dolores.

Roberto: Imaw gani no? (Mahalin ugaling mabubudotan sida) Ak’ mapagto sa inra ngasing.

Luis: Insulipey pare. Ruto ako’g halin. Waya raha si Maria, ingwa’t guing agtuan.

(Maliwas.)(Masuyor si Dolores ag si Maria.)

Dolores: Ako’y nalilisor kana tatang. Asing syarong mangit sinra kang Beto? Waya ra sinra gui uulita. Samantalang it kag mga maintik pa kami’y pagkahilig it takor-takor sa usa’t-usa.

Maria: Dolores. Karamong tuigey ka nagrayan ag habang guing aanor ka tuig nak nakalipas ay maramo guihapong paabuton reli sa kalibutan. Tuyar kina sa usang sapa nak buko tanang oras ay makikita kag usang rahon nak guing aanor. Sida’y mawawagit sa ing minuyatan ugaling sida ray ay abayduhan it panibago sa pramas nak indi mayangkag ka usang nagmumuyat. Tuyar kang Roberto. Ka masir it ing mga maguyang ay kabatasan nida’y bukoey tuyar’t kag kamo’y mga maintik pa.

Dolores: Yabot kami’t taguipusoon ag buko ninra hudot ka ak’ kapalaran. Si Roberto’y waya pa guihapo’g halin para sa ako.

Maria: Ka ing mga nararanasan ngasing ay pagpalangga yang sa imo’t ka ing mga maguyang. Indi sinra’g sugot nak ikaw ay mabutang sa kayainan.

Dolores: Indi ako’g pati raha Maria. Tinaw-an kita’t Diyos it sariling kaaalman. Pwede natong himoon ka tanang gusto nato. Ugaling ingwa ako’t ipangutana sa imo. Permey bagang yain ka usang tawo kung ingwa’t nagaagkay sa ida papagto sa kahadagan?

Maria: Pagkarayom rang pangutana kina. Pero para sa ako. Tama ka dahil ka nagpapatiraya ngasing sa imo’y ka ing klarong taguipusuon. Bago’y ingwa’t ingles nak just follow your heart?

(Maayaba si Roberto.)

Roberto: Nang Minyang.

(Masabat si Maria.)

Maria: Waya reli. Asi?

Roberto: Maria pwedeng sumaka? Ingwa yang ako’t isiling sa imo.

(Si Maria’y itago si Dolores. Ipasakaon ni Maria.)

Maria: Asing guing hahanap nimo si nanang. Guing bilin sa akong ingwa sinra it meeting.

Roberto: Buko sida nako’t guing ali. Ikaw. Ak’ ikamustahon si Dolores. Maunoy sida?

Maria: Maado ra.

Roberto: Waya ka’t ayam kung pauno nako makabisaya si Dolores? Ako’y nababayakay.

Maria: Si sio ara kii’t nagplano waya ako ayam it kii a.(Nguyob)

Roberto: Ingwa ka’t guing sisiling?

Maria: W-waya. Siguro orasey talaga. Ingkor anay raha nak ak’ matimpla anay it kape.

(Nakaukob si Roberto. Indi nida mahalatang maliwas si Dolores mapagto rapit sa ida likor..)

Maria: (Hudot ka tasa.) Pagkainit pa man kali pupayamiga yang anay.

(Mabibigla si Roberto waya pa nahuyti it maado’y ibuhianey ni Maria. Waya unor kag tasa.)

Roberto: Nagpapaniloko ka pa’y syarong seryosoy ako. Nio baga talaga, papanong makabisaya nako si Dolores.

Maria: Ha ha ha ha….. Nupay dula sa radyo a. Hala ka di murto sa ing likor.

Roberto: Guing hihimo pa nimo akong pusit.

(Itabonan ni Dolores kag ida ruhang mata. Sida’y makikibot.)

Maria: Siling pang di murto. Pasalamat kang maboot. Bahalaey kamong ruha raha. (Siday maliwas. Ibuksan kag hagran. Tamang pagabot ni Basiliong ida tatang.)

Basilio: Hariin si Nang Minyang? (Mapapamuyat sa sakop. Mahahadlok sinrang ruha.)

Basilio: (Isuoran.) Bang-aw nak iro ka Roberto. Guing gamit pa nimo liong bayay para makipagkita kang Dolores. (Isuyok-sukan. Mapapatumba si Roberto. Ipigilan ni Dolores.)

Dolores: Tatang tamaey. Buko nida kasalanan. Waya’t nakakaayam sa among ruha nak magkita kami reli.

Basilio: Hipos raha Dolores! Pauliey toy! Di tanga pa raha nak ikaw nako’t makakastigo. (Mapaparali-rali’t liwas si Dolores. Masunor si Basilio.) Roberto! Tanrae kali! Timatdon ka kung ak’ makita ka pang kaibhanan nimo ling ak’ anak! (Matutura sinrang ruha ni Maria.)

Maria: Asing nagkatuyar-tuyar!

(Masaka si Luis.)

Luis: Maria, Beto pasensya kamo buko ak’ ayam ka matatabo.

Maria: Siling pa ganing ikaw’t nagbuhat it kali. Ikaw’t paliwanag it kii kang Dolores. Naghihimo ka’t buko ak’ ayam.

Roberto: Hiposey kamo, waya’t masisi sa atong tanan. Kitay Luis. Wayaey’t kita’t mabuhat.

(Mahalin sinrang tatlo. Masuyor si Tomasa ag si Dolores.)

Tomasa: Sa katutugas gani nimong paksi ka. Papilang siling nako kina sa imo Dolores nak badaey bagag pakipagkita kang Roberto. Muyati. Binusong ka. Aber riin kamo natuyaghuta it kina’y puro kamalasan yang ka inro aabuton.

Dolores: Kamo’t nagtatao’t kamalasan sa ako.

Tomasa: Imaw kina! Imaw kina’t ing natun-an kang Robertong waya modo! Maayamey’g panabat!

(Masuyor si Basilio.)

Basilio: Dolores, panimati. Ikaw ay amo guing pagkasunduaney. Wayaey’t kami’t mabubuhat. Aber niong bilin namo sa imo’y wayang gador nimo’g tatanrae. Ak’ ipakasay ka sanakraan. (Mapapalagbon paliwas si Dolores. Asunran it kag ruha.) Oy pariin ka. Dolores! Dolores!

(Masuyor si Robertong ingwa’t rayang inumon kabihanan kag ruha.)

Roberto: Gusto nakong uminom. Gusto nakong malimtan ka mga nagaabot nak kamalasan. Permi yang akong malas! Malas!

Carlito: Pare. Ikasay insulip si Dolores. Nagpapakayango ka pa. Hagar it bulig sa Dyos nak kabaypang ing mabaton ka tanan-tanang umabot sa imo.

Roberto: Imaw gani. Gusto nakong magpakayango hanggang sida’y makasay agor indi nako mamasran ka guing uukaw it ling ak’ rughan. Waya ako’t ayam nak D’yos nak nagbubulig sa ako. Kung riin pang umabotey kag tanan-tanan. Hariin ngasing sida. Miskan yumuha pa ako’t rugo’y indi nida maibalik ka naglipas.

Carlito: Pare waya’t posible sa D’yos.

Roberto: Puro kamo D’yos! Kamo’t ako! Kung nio guihapon ka inro mamamasran.

Luis: Beto ak’ guing hahagar ka imo talinga. Panimati anay. Asa imo kali kung imo buhaton o indi. Basta imaw yang kali nako’t kayang ibulig sa imo. Pilakan anay ka ing kahangit sa ing taguipusuon. Imaw kina it nagtuturo kung asing ka at’ mga desisyon ay perming waya’t maadong guing aagtuan. Dahil ka kahangit ay puro yaing binuhatan. Batuna nato ka tanan-tanan. Guing taw-an kita’t isip ag puso para mabalanse kung nio ka tama o mali.

Roberto: Nio ka dapat nakong buhaton ngasing?

Luis: Isipa yangey nak waya nimo nakilaya si Dolores.

Roberto: Kahirap ka imo guing susugo sa ako. Kita’y tawo, ingwa’t puso. Kung riin deli natitipon ka mga maado ag yaing binuhatan. Kaliy nupay salamin nak kung nio sa suyor ay imaw guihapon sa liwas. Maari bagang kung magpanalamin ka’y yabot nak uda ka ing makikita?

Luis: Imaw yang kato’t parayan para ing malimtan si Dolores.

Carlito: Ak’ naintindihan ka gustong palabson ni Luis. Beto, kung talagang palangga nimo si Dolores ay pabad-i. Buko ka pa huli. Silingga nimong guing tatao nimo ka ida kalayaan, ka imo kinabuhi para maging masadya yang sinra sa pag-abot it panahon.

Roberto: Kahirap ma’g batunon ay ak’ ihimoon. Salamat sa inrong ruha, medyo naintindihaney nako ka tanan-tanan. Kitay nunta ako kana Dolores. Ak’ isilinggon ka mga guing bilin ninro sa ako. Mahagar pati ako it tawar kang Angkol Belo sa tanan-tanang nahimo nako sa ida.

(Sinra’y maliwas. Masuyor kag mag-ina.)

Tomasa: Dolores asing nupay matamlay ka? Ingwa ka’t namamasran? Kasay pa man nimo insulip.

Basilio: Pali-lian anay Masang, baka kung nauno’y kina.

(Maayaba si Roberto.)

Roberto: Angkol Belo.

(Pagkarungog ay ibay-on kag nakasukbit nak sunrang sa ringring ni Basilio.)

Dolores: Tatang nio ka ing ibuhaton?

Basilio: Hipos yang raha Dolores!

(Ibuksan kag hagran. Sa hagran pa yang ay ilaboon si Roberto. Mapapaidagak si Tomasa ag si Dolores.)

Tomasa: Basilio!

Dolores: Tatang!

(Mapapasalirsir si Roberto kang Dolores ag matutumba sa ida atubangan. Sanakraan ay mabaoy it kutsilyo si Dolores. Mabalik sa guing tumbahan ni Roberto.)

Dolores: Ako tatang ag nanang nak inro guing anak sa paghigugma. Akong inro anak ngasing ay nagyuyuha. Akong inro anak sa paghigugma ay sagana. Ako bagang sarili sa pagpili ay waya?

(Ibinuno ni Dolores kag kutsilyo sa rughan ag mapapatumba kang Roberto. Kag mag-asawa ay mapayungot. Masuyor si Luis, Carlito ag Maria.)